Overstappen op vast voedsel
Weet je niet zeker of je al moet beginnen met je kindje te laten wennen aan vast voedsel? Wees gerust: je bent niet de enige! Moeders vragen me heel vaak om advies over wat ze hun baby moeten geven om ze te laten wennen aan vast voedsel. “Mijn dochter wil geen koemelk drinken, wat moet ik haar dan geven?” “Hoeveel koemelk moet ik mijn zoontje per dag geven?” “Wat kan ik mijn zoontje geven die geen koemelk lust? Ik ben bang dat hij niet genoeg calcium binnenkrijgt.” Klinkt dit bekend?
Als je je een beetje in dit onderwerp hebt verdiept, heb je vast gezien dat de adviezen nogal tegenstrijdig kunnen zijn. Dit artikel benadert de kwestie op een evenwichtige manier: we zijn niet vóór of tegen melk; we beschrijven de opties en laat het aan ouders en verzorgers over om een weloverwogen keuze te maken op basis van hun specifieke situatie. Mijn advies is meestal om te doen wat voor jou en je gezin het beste werkt.
Wanneer beginnen met aanvullende voeding?
De Wereldgezondheidsorganisatie stelt: “… zuigelingen moeten qua voedingswaarde adequate en veilige aanvullende voeding krijgen, waarbij de borstvoeding wordt voortgezet tot de leeftijd van twee jaar of langer.” Veel ouders kiezen ervoor om hun kleintje vanaf 12 maanden te laten wennen aan gezond en gevarieerd vast voedsel, terwijl anderen tot ver na de leeftijd van 12 maanden borstvoeding blijven geven. Ook bij baby's die flesvoeding krijgen, is het gebruikelijk om rond deze leeftijd te beginnen met aanvullend voedsel.
Het juiste moment om te beginnen met aanvullend voedsel is een zeer persoonlijke beslissing. Moeder en baby moeten er klaar voor zijn en zich er prettig bij voelen. Als je hebt besloten dat het tijd is om te beginnen met aanvullende voeding, zijn er veel dingen die je kunt doen om dit makkelijker te maken. Vraag zo nodig informatie en hulp bij het consultatiebureau.
Wat geef ik mijn baby als vast voedsel?
Hier wordt het pas echt verwarrend. Je baby is nu een peuter (>12 maanden). Je hebt de afgelopen zes maanden zorgvuldig en nauwgezet vaste voeding geïntroduceerd, waardoor je dit stadium hebt bereikt. Je kleintje geniet van een gezond en gevarieerd dieet, net als de rest van het gezin. Idealiter is je peuter ook gewend aan een drinkbeker en drinkt hij graag water (al is het maar in kleine hoeveelheden). Als je dit stadium nog niet hebt bereikt: hou vol, het komt echt goed!
Als ouders maken we ons zorgen dat onze baby, zodra de melkvoeding stopt, niet alle voedingsstoffen krijgt die hij nodig heeft. We vergeten vaak dat vaste voeding juist wordt geïntroduceerd omdat vloeibare voeding alleen niet langer aan de behoeften van baby’s kan voldoen. Sterker nog, je hebt je de afgelopen zes maanden voorbereid op deze dag. Je hebt geleidelijk aan de melk afgebouwd en vast voedsel geïntroduceerd. Gefeliciteerd, het is gelukt!
Tegen de tijd dat baby's 12 maanden oud zijn, eten ze meestal een breed scala aan gezonde voedingsmiddelen waarmee ook hun gezondheid op peil wordt gehouden. Het geheim van een goed voedingspatroon is het eten van een verscheidenheid aan gezonde voedingsmiddelen, aangezien geen enkel voedingsmiddel aan alle voedingsbehoeften kan voldoen. In zeldzame gevallen hebben peuters extra voeding nodig, maar over het algemeen kun je geleidelijk overgaan van melkvoeding naar een dieet dat volledig uit vast voedsel bestaat. Je hoort het goed: je hoeft niet eerst over te stappen op flesvoeding of koemelk. Ten onrechte denken we vaak dat flesvoeding alles biedt wat baby's nodig hebben. Maar het advies over voedingssupplementen luidt: 'Alleen nemen als het voedingspatroon ontoereikend is of als dit door professionals wordt aanbevolen'.
Waar past melk in dit plaatje?
Melk bij baby's
Er zijn zorgen over het gebruik van koemelk bij baby's en mogelijk ook bij jonge kinderen. Veel gezondheids- en pediatrische instanties raden af om koemelk te geven aan zuigelingen jonger dan twaalf maanden.
Melk bevat niet alleen een zeer laag ijzergehalte; het kan leiden tot een laag ijzergehalte als gevolg van een reactie in het darmkanaal die bloedverlies bij baby's veroorzaakt. In tegenstelling tot moedermelk en, in mindere mate, flesvoeding, bevat koemelk niet de juiste mix van eiwitten en vetten die baby's nodig hebben om te groeien en gezond te zijn. Daarnaast bevat het ook veel natrium. Maar maak je niet al te veel zorgen: een beetje melk als ingrediënt in voedsel is over het algemeen prima vanaf circa acht tot negen maanden.
Houd er wel rekening mee dat sommige zuigelingen geen koemelk verdragen en dat zelfs een kleine hoeveelheid dan al een reactie kan veroorzaken. Er zijn kinderen die geen koemelk krijgen om culturele redenen, en er zijn kinderen die het gewoon niet lekker vinden.
Koemelk is niet voor iedereen weggelegd.
Het leven zonder koemelk is echter niet noodzakelijkerwijs een probleem, zoals in veel culturen blijkt. Veel Aziatische culturen hebben het bijvoorbeeld prima gedaan op een dieet dat rijk is aan andere calciumhoudende voedingsmiddelen.
Jonge kinderen en melk
Melk is een goede bron van calcium en veel andere voedingsstoffen en kan een weldadig onderdeel zijn van de voeding van een kind. Maar zoals voor alles geldt: drink het met mate. Te veel koemelk kan op twee manieren een disbalans veroorzaken: ten eerste bevat het veel energie (calorieën) en ten tweede bevat het veel calcium.
- Een klein buikje is al snel gevuld met kleine hoeveelheden energierijke melk. Je kleintje zit dan te vol om nog andere dingen te eten, zodat een tekort aan andere voedingsstoffen dreigt. Peuters en jonge kinderen hebben bijvoorbeeld tussen de 1200 en 1400 calorieën per dag nodig. Als een tweejarige 300 ml melk drinkt, heeft hij 20% van al zijn calorieën voor die dag verbruikt – uit slechts één voedselbron.
- Te veel calcium – wat bij een kind snel kan oplopen – kan de ijzeropname verstoren, wat op zijn beurt in verband wordt gebracht met kieskeurig eten. Het is het beste om kinderen geen calciumrijk voedsel te geven samen met ijzerrijk voedsel, omdat calcium de ijzerabsorptie remt. Vitamine C daarentegen is zeer goed voor de ijzeropname.
Overigens werpt de bovenstaande uitleg mogelijk een nieuw licht op je lastige eter: misschien heeft je kindje te veel koemelk binnengekregen en/of een te laag ijzergehalte door te veel calcium?
En nog iets: vergeet niet dat melk ook melksuikers bevat en dus het risico op tandbederf kan vergroten.
Als je ervoor kiest om je kind melk te geven, zorg er dan voor dat je het in een beker aanbiedt en alleen na de maaltijd en tussendoortjes. Het moet deel uitmaken van gevarieerde voeding en je kind moet calcium uit meerdere bronnen binnenkrijgen. De natuur biedt ons veel goeds. Door veel verschillende voedingsmiddelen te eten, krijgen we zoveel mogelijk verschillende voedingsstoffen en gezondheidsbevorderende stoffen binnen en zorgen we voor een uitgebalanceerd voedingspatroon.
"Ik heb gehoord dat mijn kind 600 ml melk per dag moet drinken, klopt dat?", hoor ik je vragen. Mijn antwoord: Als je kleintje een gezond en uitgebalanceerd dieet eet dat bestaat uit een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, zal het gedurende de dag over het algemeen gemakkelijk aan zijn voedingsbehoeften voldoen. Ik zie wat opgetrokken wenkbrauwen. Laten we eens wat beter kijken naar de feiten en cijfers.
Hoeveel melk hebben kleintjes nodig?
Hoewel de richtlijnen 600 ml melk per dag voorschrijven voor kinderen tussen 4 en 8 jaar (minder als ze jonger zijn), is het belangrijk om te beseffen dat dit niet verwijst naar de hoeveelheid calcium die een kind nodig heeft om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) te halen. Dit is een nogal misleidende boodschap, dus het is logisch dat mensen ervan in de war raken. Steek je hand op als je dacht dat dit de hoeveelheid melk was die kinderen moeten drinken om gezond te blijven!
Het zit zo:
- De ADH-calcium voor kinderen tussen 1 en 3 jaar is 500 mg.
- Eén beker volle melk (250 mg) bevat 295 mg calcium.
- In twee bekers melk (500 ml) zit dus 590 mg calcium, iets meer dan de ADH voor kinderen tussen 1 en 3 jaar oud.
- In 600 ml melk zit 708 mg calcium, veel te veel voor deze leeftijdsgroep.
- Kinderen tussen 4 en 8 jaar oud hebben 700 mg calcium per dag nodig. 600 ml koemelk is dus genoeg om volledig aan de calciumbehoeften van deze leeftijdscategorie te voldoen.
- Als een kind deze hoeveelheid melk drinkt en daarnaast nog ander calciumrijk voedsel krijgt, zoals kaas of yoghurt, kan het zijn dat het zijn calciumbehoefte overschrijdt.
Een beetje melk (of met calcium verrijkte dranken) samen met ander calciumrijk voedsel zorgt dus voor een veel evenwichtiger voedingspatroon.
Hoe zit het met halfvolle en magere melk? Kan mijn kind dat ook drinken?
Halfvolle of magere melk (met slechts 1% vet) mag niet worden gegeven aan kinderen jonger dan 2 jaar. Ook vetvrije melk en taptemelk (met 0,1% vet) zijn niet geschikt voor kinderen jonger dan 5 jaar. Deze melk – die in eerste instantie werd gemaakt voor volwassenen om hun vetinname onder controle te houden – bevat niet de juiste hoeveelheid eiwitten of soorten gezond vet die kinderen nodig hebben om zo hard te groeien als ze doen. Gezonde vetten zijn essentieel voor de ontwikkeling van hersenen en ogen, voor het aanmaken van belangrijke stoffen in het lichaam en voor de opname van in vet oplosbare vitamines.
Calcium uit meer dan melk alleen
Calcium zit in allerlei voedingsmiddelen. Sommige voedingsmiddelen, zoals zuivel, leveren calcium in een gemakkelijk opneembare vorm. Maar wat betreft calciumrijke voedingsmiddelen is er voor ieder kind wat wils.
Hieronder volgen voorbeelden van andere calciumrijke voedingsmiddelen die kinderen gedurende een dag kunnen eten:
- 125 gram bonen in tomatensaus bevat 40 mg calcium.
- 50 gram zalm uit blik (in water, uitgelekt en de graten geplet) bevat 155 mg.
- 30 gram cheddar bevat 255 mg.
- 200 gram yoghurt bevat 342 mg.
- 100 ml van een met calcium verrijkte sojadrank kan tot 300 mg calcium bevatten.
Dus als je peuter gedurende de dag een paar van deze dingen zou eten in de vorm van ontbijtgranen, snacks, lunch, avondeten en een toetje, dan zie je al hoe makkelijk het is om 500 mg of zelfs 700 mg calcium te bereiken, met of zonder koemelk.
Andere calciumrijke voedingsmiddelen zijn onder meer: maanzaad (zeer calciumrijk: 10 g bevat bijna 150 mg), zeewier, Ccarob poeder, sardines, amandelen en krabvlees. En niet te vergeten kaas – bijna alles waar kaas in zit, doet het goed. De lijst gerechten met kaas is eindeloos: nacho's, pizza (gezonde), quiche, pastamaaltijden, pannenkoeken, kaasscones, roerei met kaas, gepofte aardappel met kaas, en ga zo maar door.
Als je je zorgen maakt, kun je altijd je huisarts of kinderarts raadplegen. Wat mij betreft: ik zweer bij het voedingsadvies 'variatie' en vertrouw erop dat mijn kinderen genoeg van al het goede binnenkrijgen!
NUTMATRIX-cijfers gebruikt
Verder lezen
Melk voor peuters
Deze informatie is afkomstig van Leanne Cooper. Leanne is gediplomeerd voedingsdeskundige en moeder van twee zeer actieve jongens.
Zie voor meer informatie Kindervoeding of Babyverzorging
